De zeggingskracht van plaatjes kan enorm groot zijn. Vaak wordt gedacht dat de inzet van visuele communicatie effectiever is dan verbale communicatie. Indien het mogelijk is om visuele communicatie te optimaliseren, dan zal dit bijdragen aan begrip in een multiculturele of multilinguale setting. Toch is er nog veel onbekend over hoe betekenis tot stand komt bij de interpretatie van twee plaatjes. Stel, een kijker ziet op een scherm twee objecten naast elkaar. Wat gebeurt er als hij/zij besluit dat het hier om een metafoor gaat? De kijker moet dan een betekenisrelatie herkennen en moet besluiten dat de twee objecten niet toevallig naast elkaar staan, en ook dat ze geen loten van dezelfde stam zijn. De kijker moet in feite de semantische afstand tussen de twee objecten bepalen. In de literatuur is onenigheid over de rol van semantische afstand in de metaforische interpretatie van twee plaatjes. Sommige auteurs beweren dat hoe verder twee objecten semantisch van elkaar verwijderd zijn, hoe meer de metaforische relatie voor de hand ligt (Jia & Smith 2013, Gkiouzepas & Hogg 2011, Tourangeau & Sternberg 1981), terwijl andere auteurs juist beweren dat de semantische afstand klein moet zijn, wil een metaforische interpretatie kansrijk zijn (Katz 1989, Van Mulken et al 2014). In een serie experimenten onderzoeken we of mensen langer naar twee objecten in een plaatje kijken als de relatie willekeurig is dan naar twee objecten in een metaforische relatie of in een hyponieme relatie. Hyponiemen (gelijksoortige objectparen), zoals een appel en een sinaasappel, zullen niet metaforisch worden geïnterpreteerd, en voor semantisch ongelijksoortige objecten, zoals een appel en een pil, moet er een vergelijkingsgrond (‘ground’, bijvoorbeeld 'gezond makend') zijn voor de metaforische interpretatie. Twee objecten die semantisch ver van elkaar verwijderd zijn zonder een (algemeen gedeelde) grond van vergelijking, zoals een appel en een televisie, zullen de interpretatie belemmeren. We onderzoeken ook of mensen in staat zijn om de relatie makkelijk te benoemen: noemen ze het hyperoniem of de vergelijkingsgrond, of noemen ze helemaal geen verband tussen de objecten? Stimuli waren 36 sets naast elkaar gepresenteerde visuele objecten (juxtaposities). Semantische gelijkheid werd berekend met behulp van de online tool Wordnet. Na een pretest bleven 27 objectenparen over. Elke respondent mocht zolang kijken als hij/zij nodig vond, en werd daarna verzocht op te schrijven wat beide objecten gemeen hadden. Kijktijd werd gemeten. Elke respondent zag negen objectparen: semantisch vergelijkbare objecten, semantisch niet-verwante objecten met een vergelijkingsgrond en semantisch niet-verwante voorwerpen zonder een waarschijnlijke grond van vergelijking. Respondenten (N = 64) herkennen hyponiemen sneller dan visuele metaforen, die op hun beurt weer sneller werden beoordeeld dan ongerelateerde objecten. Open recall beschrijvingen bleken bovendien meer te convergeren voor hyponiemen dan voor visuele metaforen, en minder voor semantisch ongerelateerde objecten. We verwachtten, op grond van de literatuur, dat visuele metaforen hetzij meer op hyponiemen, hetzij meer op ongerelateerde objectparen zouden lijken. Ze zitten er tussenin.
