Sprekers maken niet alleen geluid, ze zijn ook zichtbaar. Sinds Aristoteles zijn deskundigen het erover eens dat hoe een spreker beweegt invloed heeft op hoe luisteraars de gepresenteerde toespraak verwerken. Gebaren zouden invloed hebben op hoe luisteraars het gesprokene begrijpen en onthouden, maar ook op de indruk die luisteraars zich van de spreker vormen (Maricchiolo e.a., 2011). Gebruikelijk worden sprekersgebaren in groepen onderscheiden, die variëren in de mate waarin ze betekenis dragen: emblematische, iconische, deiktische, en ritmische gebaren (McNeill, 1992). Uit onderzoek blijkt dat sommige groepen gebaren - bijvoorbeeld iconische - in communicatieve situaties het tekstbegrip van luisteraars verbeteren (Riseborough, 1981). Die verbetering vindt met name plaats bij teksten die handelen over concrete ruimtelijke of figuratieve onderwerpen (Hostetter, 2011). Naar de groep betekenisarme gebaren (onder meer beats) is weinig onderzoek gedaan. Adviesboeken over mondeling presenteren zijn bijna nooit concreet over het soort gebaren dat een spreker zou moeten hanteren. Een terugkerende mening is dat sprekersgebaren vooral ‘natuurlijk’ moeten zijn en dat ‘aangeleerde gebaren’ een presentatie sterk negatief kunnen beïnvloeden (bv. Witt, 2009). De nadruk op ‘natuurlijkheid’ staat op gespannen voet met het leren van spreektechnieken en effectief oefenen. Het is belangrijk om na te gaan hoe schadelijk of verstandig het bewust gebruik van betekenisarme gebaren en/of betekenisrijke gebaren in een presentatie is.
In dit paper wordt daarom een experimenteel onderzoek beschreven naar de invloed van gebaren bij informatieve voordrachten op het begrip en waardering. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen drie gepresenteerde versies van dezelfde informatieve presentatie: [A] zonder gebaren, [B] met betekenisarme gebaren (alleen beats), [C] met een mix van betekenisarme en betekenisrijke gebaren (beats, deiktische, iconische en emblematische gebaren). Met behulp van vragenlijsten zal worden nagegaan of luisteraars in de condities verschillen in hun opvatting over de spreker en in hoeverre ze meer of minder onthouden van de gepresenteerde informatie. Het onderzoek wordt dit najaar uitgevoerd. De resultaten zullen worden gepresenteerd en er zal nader worden ingegaan op de mogelijke consequenties ervan voor het presentatieonderwijs.
