Als een overheidsinstantie een beslissing neemt over een plan of project waarvoor een milieueffectrapportage (m.e.r.) is uitgevoerd, zoals de aanleg van een snelweg of een bedrijventerrein, motiveert deze instantie de gemaakte keuzes in een besluit. In de argumentatie moet onder andere worden aangegeven op welke manier er rekening is gehouden met de milieugevolgen van het project en met de onderzochte alternatieven. Het doel van de m.e.r.-regeling is om het milieubelang een volwaardige plaats te geven in de besluitvorming over dit soort plannen met mogelijk ernstige milieugevolgen, en op die manier tot duurzamer besluiten te komen.
Uit de motivering van een besluit blijkt lang niet altijd duidelijk hoe de alternatieven op basis van hun voor- en nadelen zijn afgewogen en welke rol het milieubelang daar precies bij heeft gespeeld. Hierover is meer duidelijkheid te verkrijgen door de besluiten te analyseren aan de hand van het pragma-dialectisch analyse-instrument (Van Eemeren & Grootendorst, 1984, 1992, 2004; Van Eemeren, 2010). Het doel van mijn lezing is om te laten zien hoe ik het pragma-dialectisch analyse-instrument heb gepreciseerd voor de analyse van argumentatie voor een keuze in overheidsbesluiten over m.e.r.-plichtige projecten, en hoe met dit gepreciseerde instrumentarium op een verantwoorde manier kan worden bepaald welke rol het milieubelang vervult in de afweging van alternatieven in een besluit.
In mijn lezing laat ik eerst zien hoe ik het analyse-instrument heb gepreciseerd. Ik heb een analysestructuur opgesteld die als leidraad kan dienen bij de reconstructie van argumentatie voor standpunten waarin een keuze wordt gepresenteerd. Daarbij heb ik gebruik gemaakt van beslistheoretische inzichten in de reconstructie van beslisregels. De analysestructuur is daarna afgestemd op de specifieke institutionele vereisten die gelden voor overheidsbesluiten die zijn gebaseerd op een m.e.r.
Vervolgens demonstreer ik aan de hand van praktijkvoorbeelden, waaronder het besluit van de provincie Zuid-Holland over de Rijnlandroute, hoe de analysestructuur kan worden toegepast bij tekstanalyse. Daarbij wordt systematisch aandacht besteed aan strategische keuzes van de verantwoordelijke overheidsinstantie: vaak zijn elementen van de analysestructuur (bijvoorbeeld nadelige gevolgen van een alternatief of het gewicht dat daaraan is toegekend) in de tekst impliciet gelaten, of is een strategische presentatie gekozen. Ten slotte laat ik zien hoe aan de hand van de analysestructuur nauwkeurig kan worden gereconstrueerd welke plaats in de afweging aan het milieubelang is toegekend.
